2024 ОНЫ ДОЛООДУГААР САРЫН СҮҮЛИЙН АРАВ ХОНОГИЙН ЦАГ АГААРЫН НӨХЦЛИЙН ТОЙМ

Агаарын температур (Air temperature): Өнгөрөгч арав хоногт Их нууруудын хотгорын болон Алтайн өвөр говийн сумдын нутгаар агаарын дундаж температур  21.2-26.0 градус, Өндөр уулын сумдын нутгаар 16.0-21.0 градус дулаан байлаа. Агаарт хамгийн их температур Их нууруудын хотгорын болон Алтайн өвөр говийн сумдын нутгаар өдөртөө 31-35 градус, Өндөр уулын сумдаар 26-32 градус, хамгийн их нь Зэрэг, Үенч суманд 35 градус дулаан, агаарын хамгийн бага температур  Их нууруудын хотгорын болон Алтайн өвөр говийн сумдаар шөнөдөө 11-16 градус, Өндөр уулын сумдаар 5-11 грудас дулаан байжээ. Агаарт +30 градусаас дээш гарч халсан өдөр сумдад 3-10 өдөр, өндөр уулын сумдын нутгаар +30 градусыг давж халсан өдөр ажиглагдаагүй байна. Зэрэг, Булган, Үенч сумдад хамгийн их буюу 9-11 өдөр ажиглагдсан байна. Нийт нутгаар аагим халуун байлаа.

 Хөрсний температур(Soil temperature): Нийт нутгаар хөрсний дундаж температур 23-35 градус дулаан байв. Хөрсний гадрага дээр хамгийн их температур  өдөртөө нийт нутгаар 54-65 градус хүрч халсан бол хамгийн бага температур шөнөдөө 2-16 градус дулаан байлаа. Хөрсөн дээр +40 градусаас дээш гарч халсан өдөр нийт нутгаар 8-11 өдөр ажиглагдсан.

Хур тунадас(Precipitаtion): Энэ арав хоногт нийт нутгаар 0.1-44.3 мм буюу нийт 145.3 мм бороо орсон.  Тунадас орсон сумдыг авч үзвэл: Хамгийн их тунадас Дарви суманд 44.3мм бороо орсон бол Зэрэг суманд энэ 10 хоногт тунадас ороогүй.                                                                                                                         

Салхи(Wind): Өнгөрөгч арав хоногт салхины их хурд 8-20 м/с хүрлээ. Мянгад, Дуут суманд салхины хурд хамгийн бага буюу 8 м/с, хамгийн их хурд Зэрэг суманд 20 м/с хүрч хүчтэй шороон шуурга шуурлаа.

Ургамал(Plant):Нийт сумдын нутгаар ургамлын дундаж өндөр 3-10 см, ургамлын ургалтын байдал нийт нутгийн 60 орчим хувь нь сайн үлдсэн 40 хувьд нь дунд гэсэн үнэлгээтэй байна. Чандмань, Дарви, Эрдэнэбүрэн, Мянгад, Мөнххайрхан, Дуут, Ховд, Булган, Алтай сумдын нутгаар зуншлага хэвийн, бусад сумдын нутгаар зуншлаг дунд зэрэг болж  байна. Халуун хуурай салхи ихтэй, хөрсөн дээр 50 градусаас дээш халуун олон хоног үргэлжилснээс ургамлын ургалтанд таагүй нөлөөлж, бэлчээрийн ургамлын ургалт зогсонги байдалд орж удааширсан, ургамал үзүүрээсээ шарлаж хатах,таана хөмүүл мэтийн ургамал хатаж унах  зэрэг гэмтэл ажиглагдаж байна. Нийт нутгаар агаарын харцангуй чийгийн дундаж 27-46 %-ийн чийгтэй байгаа нь хуурайшил ихтэйг харуулж байна.

Зуншлагын байдал(Plant):  Энэ сарын дунд 10  хоногт ихэнх ихэвчлэн  нутгаар аадар тунадас  орсон боловч  бэлчээрийн ургамлын ургалт эргэж сэргэхгүй байна.

Сарын сүүлчээр нийт нутгаарх зуншлагын байдлыг авч үзвэл  нутгийн 60 орчим хувьд хэвийн, үлдсэн 40 хувьд дунд зэргийн зуншлагатай байна. Нийт нутгаар 07 сарын сүүлийн  10 хоног буюу 31 ны  байдлаар бэлчээрийн ургамлын дундаж өндөр 3-10 см, ургамлын ургалтын байдал 0.0-0.8 ц/га байна. Нийт нутгаар  халалт ихтэй, , хөрсөн дэрээ +40 градусаас дээш хэт халалт олон хоног үргэлжилснээс бэлчээрийн ургамлын ургалтанд таатай биш нөлөөлж, таана, хөмүүл мэтийн шүүслэг ургамлын газрын дээрх хэсэг хатаж алга болох, бэлчээрийн ургамлын ургалт удаашралтай, үе шат явагдахгүй хаталтын байдалтай болсон.

Нийт нутгаар агаарын харцангуй чийгийн дундаж 27-46%-ийн чийгтэй хэт хуурайшилтай байгаагаас гал түймэр гарах өндөр эрсдэлтэй байна.

ХАА-н үйлдвэрлэлд явагдаж байгаа ажил:  Нийт  сумдад хонь хяргах, сүү цагаан идээ бэлтгэж боловсруулах, мал оторлох ажил голлон явагдаж байна. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлд хүнсний эрт ургацын бүх төрлийн ногоог хурааж борлуулах, талбайд усалгаа хийх, зэрлэг түүх зэрэг ажлууд үргэлжлэн явагдаж  байна. Тус ажил үйлчилгээ явуулахад цаг агаарын байдал  тааламжтай байлаа.

 Цаг агаарын нөхцлийн онцлог:

•  Энэ 10 хоногт нийт нутгаар  145.3  мм бороо орсон. Хамгийн их нь Дарви суманд 44.3 мм тунадас орсон.                                         
• Хөрсний гадрага дээр 54-65 градус хүрч халсан,  +40 градусаас дээш гарч халсан өдөр нийт сумдад  8-11 өдөр ажиглагдсан.
•  Аадар хур тунадас орохын өмнө салхины хурд түр зуур ширүүсэж, салхины их хурд секундэд 8-20  метр хүрч шуурсан.

Тойм мэдээ бичсэн ХААЦУС-ын инженер Ж.Жаргалзаяа

                                                                                                                            Ц.Нямбаяр

 2024  оны 8 дугаар сарын 02-нд